عشایر ایل سنگسری، از پهنای کویر تا بلندای کوهساران

اما عشایر سنگسری

وقتی صحبت از عشایر می‌شود، معمولا اسم این چند تا ایل به وسط می‌آید: قشقایی، بختیاری و شاهسون. کمتر پیش می‌آید کسی از ایل سنگسری نام ببرد. این در حالی‌ست که این ایل یکی از اصیل‌ترین و شاید عجیب‌ترین عشایر ایران است.

از عجیب بودن ایل سنگسری همین بس که این ایل اگر نگوییم طولانی‌ترین، ولی قطعا یکی از طولانی‌ترین مسیرهای کوچ ایل در جهان را دارد ! به‌طوری‌که فاصله‌ی دورترین نقطه‌ی ییلاقی و قشلاقی سنگسری‌ها به بیش از ۱۵۰۰ کیلومتر می‌رسد! ۱۵۰۰ کیلومتر ناقابل!

جالب است بدانید امروزه بخش‌هایی از مراتع استان‌های سمنان، تهران، قزوین، قم، مرکزی، مازندران، گلستان، گیلان، خراسان رضوی، خراسان شمالی و خراسان جنوبی، و اصفهان همچنان در اختیار عشایر ایل سنگسر قرار دارد.

شیرین زبانی های سنگسری

زبان سنگسری زبانی خاص و بسیار قدیمی و در عین حال غنی‌است‌. درست مثل بقیه‌ی جوانب فرهنگی این ایل‌. زبان سنگسری واژه‌های مشابه زیادی با زبان پهلوی دارد. همچنین از سایر ویژگی‌های این زبان می‌توانیم به این اشاره کنیم که واژه‌ای مثل " سفید " در این زبان خودش به تنهایی حدود بیست تا معنی مختلف دارد. اگر می خواهید بدانید چرا سنگسری‌ها این همه توی زبانشان سفید دارند، پیشنهاد می‌کنیم حتما یکی از تورهای یک‌روزه‌ی همنشینی با ایل سنگسری زیواتور را که در ماه‌های تیر و مرداد برگزار می‌شوند شرکت کنید تا بدانید چرا !

لبنیات قوت غالب سنگسری

محال‌است از ایل سنگسری صحبت شود و حرف به محصولات لبنی‌شان کشیده نشود‌. معمولا وقتی صجبت از محصولات لبنی روستایی و عشایری به میان می‌آید ، ذهن ما می‌رود به سراغ چند تا اسم معروف: شیر، ماست، دوغ، کره، سرشیر، پنیرهای مختلف، کشک و...

اما امان از این عشایر ایل سنگسری که از همین یک فقره شیر گوسفندی بیشتر از ۳۲ نوع محصول لبنی مختلف تولید می کنند! می‌خواهیم بگوییم حتی شکلات هم باهاش درست می‌کنند! بله! حتی شکلات!

گوسفند سنگسری یک نژاد خاص از گوسفند است که با زندگی این ایل گره خورده و علاوه بر گوشت لذیذی که دارد، از شیرش انواع و اقسام لبنیات منحصر به فرد سنگسری تولید می‌شود.

از لور و وارهون و آرشه بگیر تا چیکو که همان شکلات خوشمزه‌ی لبنی است.

اگر بخواهیم هر کدام از این محصولات را توضیح دهیم خودش مقاله‌ای طولانی می‌شود. همین قدر بدانیم که حیف از این فرهنگ که این قدر ناشناخته مانده و این در حالی‌ست که مثلا همین لور که حرفش به میان آمد وفرآورده‌ایست که از آب باقی مانده از لبنیات درست می شود در کشور ایتالیا معادلی به نام ریکوتا دارد! حالا توی ایران خیلی‌ها جناب ریکوتا رو می شناسند؛ ولی لور را نه!

اگر می‌خواهید با برخی از این محصولات بیشتر آشنا شود و بعضی‌هایشان را هم تست کنید، می‌توانید توی یکی از تورهای یک‌روزه‌ی همنشینی با ایل سنگسری زیواتور که در ماه‌های تیر و مرداد برگزار می‌شوند شرکت کنید و این تجربه‌ی منحصر به فرد را به خودتان هدیه بدهید.

مأمن عشایر سنگسری

و اما برسیم به سیاه‌چادرهای ایل سنگسری که " گوت " نام دارند و باید بگوییم این یکی هم با سیاه چادرهای عشایر دیگر بسیار متفاوت است. الیته این سیاه چادر هم مثل بقیه از موی بز بافته می‌شود تا بهترین عایق در برابر گرما و سرما و باران باشد. اما نکته‌ی جالب و متفاوتش این است که از یک ساختار ویژه که بر پایه‌ی معماری خانه‌های روستایی‌ست برخوردار است. یعنی پایه‌ی سیاه چادر به صورت صفه ( سکویی ) با سنگ و ملاط ساخته می‌شود و هر خانواده‌ای همیشه به نقطه‌ی قبلی باز می‌گردد و روی همان سکو چادرش را برپا می‌کند. فضای داخلی چادر هم تقسیم بندی دارد و آشپرخانه از نشیمن و اتاق‌ها جداست.

دلبری های جامه ی سنگسری

کمی هم برایتان از پوشش زنان سنگسری بگوییم که از پارچه‌های دستبافت پشمی و ابریشمی تشکیل می‌شود و شامل موارد زیر است:

سرگیرا sar gira : پارچه‌ی پشمینه ‌ی ظریف که زنان سنگسری درگذشته از آن به عنوان چادر استفاده می‌کردند و پارچه‌ی آن را با پشم و با طرح چهارخانه می‌بافتند. متراژ پارچه‌ی مورد نیاز سرگیرا تخته‌های ۱۷ متر و با عرض ۳۵ سانتی‌متر بود که با اتصال تخته‌ها به همدیگر چادر دوخته می‌شد.

کژین شوی kajin shevi: نوعی پارچه‌ی ابریشمین که تن‌پوش زنان سنگسری بوده.

مکنه makene یا مقنعه: که کاربردش مثل مقنعه امروزی بوده‌ با این تفاوت که مکنه معمولا با نوعی سوزن دوزی ظریف و منحصر به فرد همراه است و بهش «ساخته مکنه» گفته می‌شود‌

فراخ شوال ferakh sheval: که دامن گلدار و چند لایه زنان سنگسری بوده‌.

ما زیواتوری‌ها در تورهای همنشینی با ایل سنگسری به دیدار طایفه ای از این ایل اصیل می‌رویم تا از نزدیک با تمام موارد ذکر شده آشنا شویم. شما هم می‌توانید در یکی از تورهای یک‌روزه‌ی همنشینی با ایل سنگسری زیواتور که در ماه‌های تیر و مرداد برگزار می‌شوند شرکت کنید و این تجربه‌ی منحصر به فرد را به خودتان هدیه بدهید.

در سفر شما به جز تجربه ی همنیشینی با ایل سنگسری از طبیعت بکر منطقه؛ منظر زیبای دماوند؛ چشمه ی آب مراد و سنگ نگاره ای که از ناصرالدین شاه قاجار بجا مانده بازدید خواهید کرد.

جهت ثبت نام به صفحه زیر مراجعه نمایید:

تور های آینده